Każdy opisując kota na pewno wymieni wąsy. To co potocznie jest nazywane wąsami to włosy dotykowe tak zwane wibryssy (lub wibrysy). Nie spełniają one tak, jak u męskich przedstawicieli ludzkiego gatunku, ozdoby kociego pyszczka a pełnia kilka bardzo ważnych dla kota funkcji życiowych. O tym jak wyjątkowe są kocie wibryssy świadczy obecny w języku angielskim idiom „to be the cat’s whiskers” oznaczający “być lepszym od innych”.
Wibrysy rozmieszczone są po obu stronach kociego nosa. Są znacznie dłuższe od innych włosów i 3 razy od nich grubsze. Są trzy razy głębiej osadzone niż włosy okrywy. Przeciętnie kot posiada 24 wibrysy policzkowe rozmieszczone o 12 z każdej strony rozmieszczone w 4 rzędach. Są o wiele dłuższe od zwykłego kociego włosa i dwukrotnie grubsze. Kształt ich przypomina zwężający się stożek. Są sztywne a zarazem giętkie, bardzo dobrze unerwione ( 50-100 włókien nerwowych) i unaczynione. W zależności od umaszczenia kota są białe lub czarne. Czarne, w wieku starczym kota zmieniają kolor na biały. Przypuszcza się, że wibryssy wyewoluowały z narządów odbierających wrażenia dotykowe: nazywa się je także włosami dotykowymi ( czuciowymi, zatokowymi). Kot może skierować wibryssy ku przodowi jeśli coś go interesuje i chce się temu dokładniej przyjrzeć lub ku tyłowi, kiedy przyjmuje postawę obronną lub chce uniknąć z czymś kontaktu. Obserwując uważnie kota po wyglądzie jego wibrysów można rozpoznać jego nastrój. Dwa górne rzędy wibrysów potrafią poruszać się nie zależnie od dolnych a najgrubsze są te, które rosną w drugim i trzecim rzędzie.
Oprócz wibrysów policzkowych kot posiada także wibryssy nad brwiami (nadczołowe, podczołowe), jarzmowe, w kącikach ust (wargi górnej, wargi dolnej) bródkowe i na nadgarstkach przednich łap. Wszystkie wibryssy reagują na najmniejsze poruszenie w ich bezpośredniej bliskości ale największe znaczenie dla funkcji życiowych kota mają te potocznie zwane wąsami, czyli wibryssy policzkowe.
Wibrysy pełnią takie funkcje jak: czujniki dotykowe – orientacja w przestrzeni, pomoc w krótkodystansowym widzeniu, dostarczane informacji na temat wielkości, jakości i kształtu dotykanych elementów, pomoc podczas poruszania się w pomieszczeniach wąskich, ciasnych, nieoświetlonych, umożliwianie polowania w ciemności (złowienie ofiary przy bliskim z nią kontakcie), spostrzeganie ofiary oraz śledzenie jej ruchów, wyczuwanie niewidzialnych przeszkód bez ich dotykania (np. za pośrednictwem ruch powietrza),identyfikowanie powierzchni terenu, rejestrowanie zmian ciśnienia, ruchów oraz wibracji powietrza.
Mówiąc bardziej obrazowo kot dzięki wibryssom może poruszać się z charakterystyczna dla siebie gracją zarówno w dzień jak i w nocy ponieważ wibryssy są do tego stopnia czułe, że potrafią poprzez odczuwanie różnić w cyrkulacji powietrza – dlatego kot potrafi omijać w nocy wszelkie przeszkody nie widząc ich. Wkładając głowę w jakiś otwór kot dostaje od razu infrakcję, czy zmieści się w nim cały. Szczególnego znaczenia nabierają wibryssy podczas nocnego polowania – pełnią rolę systemu naprowadzającego: w ułamku sekundy przekazują do mózgu informację o kształcie ciała upolowanej ofiary i kot wie, gdzie znajduje się kark ofiary w który ma wbić kły. Można powiedzieć, ze czubki wibrysów działają jak palec niewidomego odczytującego pismo Braille,a. Niosąc upolowaną zdobycz kot owija ja wibryssami i za ich pośrednictwem otrzymuje informację o najlżejszych poruszeniach ofiary będących oznakami jego życia. Ponieważ kot w stanie wolnożyjącym poluje nocą sprawne działanie wibrysów może decydować o jego przeżyciu. Z przeprowadzonych badań naukowych wynika, że nawet koty, które utraciły wzrok dzięki sprawnym wibryssom mogą polować. Wibryssy można też nazwać druga parą oczu kota – kot jest dalekowidzem i nie widzi przedmiotów leżących tuz przed nim – o ich obecności informują go wibryssy. To one też pomagają kotu poruszać się w ciemności. Wbrew obiegowej opinii kot nie widzi w zupełnej ciemności choć doskonale radzi sobie z widzeniem w półmroku.
Koty pozbawione wibrysów nie są w stanie normalnie funkcjonować. Tracą umiejętności oceny szerokości otworów i zdarza się im utknąć w jakiejś przeszkodzie. Tracą zmysł równowagi przez co trudniej jest im poruszać się w inni prostej. Mają problemy z ocenieniem odległości, co może skutkować upadkami przy skokach. Mogą wpadać na stojące blisko nich przedmioty. Kot udomowiony jakoś z pomocą człowieka da sobie radę, ale stres wywołany nieznaną dla niego sytuacją życiową (kot pozbawiony wibrysów długo odczuwa dyskomfort fizjologiczny czując się nieswojo i bardzo niepewnie) może doprowadzić do apatii czy też chorób (wiele kocich chorób, w tym poważnych) ma etiologię we stresie). Koty wolnożyjące mogą doznać wielu obrażeń i mogą z powodu braku zdolności do polowania mieć problemy z przeżyciem. Uszkodzone wibryssy o ile nie wypadły z cebulką i nie został uszkodzony ich mieszek włosowy odrastają trakcie około 3 miesięcy. Bawiąc się z kotem uważajcie na ich wibryssy aby ich nie uszkodzić. Ponieważ są one mocno unerwione dotykanie ich może sprawić kotu ból. Nie pozwólcie dzieciom na ciągniecie kota za wąsy – dziecko w ogóle bez nadzoru dorosłych nie powinno mieć kontaktu z kotem. Pamiętające też prosimy, o czym już pisaliśmy, że koty nie lubią jeść z głębokich i wąskich misek – dotykając wibryssami ich ścianek kot odczuwa dyskomfort.
Rekordowe wibryssy o długości 19 cm (7,5 cala) należą do kotki rasy maine coon o imieniu Fullmoon’s Miss American Pie wołanej zdrobniale Missi. Pomiaru wibryssów urodzonej 30 grudnia 2001 roku Msissi dokonano w Iisvesi (Finlandia) dnia 22 grudnia 2005 roku, gdzie kotka mieszkała ze swoim człowiekiem Kaiji Kyllönen.
Niech Kot będzie z Tobą
Set & Thot
