ANNA SZYPURA
Skąd się wziął Manul stepowy?
Jako pierwszy opisał go w 1776 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas i ochrzcił go łacińską nazwą Felis manul. Jest to drapieżny ssak wywodzący się z podrodziny kotów z rodzaju Otocolobus. Istnieje od ok. 2 mln lat i jest uważany za przodka kotów perskich, choć jest to mylne stwierdzenie.
Występowanie
Manule można znaleźć na terytorium Azji Środkowej i części Europy Wschodniej. Najczęściej są to: Turcja, Pakistan, Kazachstan, Uzbekistan, Iran, Chiny zachodnie, Mongolia, Tybet a także Indie północne. Zwierzęta te zamieszkują skaliste tereny pustynne, góry do wysokości 4800 m n.p.m. oraz stepy. Unikają jednak obszarów zaśnieżonych.
Są dwa podgatunki tych kotów:
- O. manul manul – żyjący głównie w Kazachstanie, oraz na południe od Iranu i Pakistanu, w nizinach na zachód od Morza Kaspijskiego i na południe od Kaukazu do obszarów jeziora Bajkał, przez Mongolię, aż do północnej Chińskiej Republiki Ludowej;
- O. Manul nigripectus – Żyjący na terenach Nepalu, Tybetu i na wschód do środkowej i południowo-zachodniej Chińskiej Republiki Ludowej.
Wygląd
Manul jest wyjątkowym dzikim kotem, ma najbardziej puszyste futerko ze wszystkich swoich kuzynów, jak również najdłuższe. W dodatku sezonowo zmienia swoje ubarwienie, wahające się od szarego, do rudego, zawsze na końcach pozostając białe. Co ciekawe, koty te na pierwszy rzut oka mogą wydawać się obrażone. Ich pyszczek oraz grube futro sprawiają wrażenie, jakby kot był niezadowolony z tego, że jest otyły. A wygląda tak dlatego, że w dolnych i bocznych partiach ciała jego futro jest dwa razy dłuższe niż na grzbiecie.
Jego sierść jest pręgowana ciemniejszymi pasami, a jego czoło jest ubarwione w taki sposób, że przypomina indiańskie barwy. Jest na nim mnóstwo ciemnych punktów w kształcie kropli, z kolei wokół oczu można zauważyć białe pasy, widocznie odróżniające się od reszty futra. Zwierzę to ma spłaszczony pyszczek i nos, przypominając przez to cechy charakterystyczne persa. Jego uszy są niewielkie, okrągłe i rozstawione szeroko, co ma imitować kamienie, w których kot się kamufluje. W dodatku poprzez żerowanie na pustyniach, czy półpustyniach, manul posiada trzecią powiekę, zwaną migotką, poruszającą się w poziomie i chroniącą zwierzę przed burzami piaskowymi.
Kot ma krótkie łapki, o wiele mniej zębów niż kot domowy, ale bardzo uwydatnione kły, oraz szeroki, gruby ogon o długości połowy ciała zwierzęcia. Długość ciała manula waha się od 60 do 90 cm wraz z ogonem. Zwierzę waży od 2,5 do 4,5 kg.
Odżywianie
Manule nie rzucają się w pościg za pożywieniem jak lwy, czy tygrysy, są to zwierzęta, które kamuflują się w rzadkiej roślinności i podchodzą swoją ofiarę cicho i nagle jak wąż. Żywią się przede wszystkim szczekuszkowatymi, oraz innymi drobnymi gryzoniami, jak chomiki, czy wiewiórki, ale polują też za zające i różne, niewielkie ptactwo. Nie obce im też jedzenie padliny, która została nieupilnowana przez inne drapieżniki.
Rozmnażanie
Manule są gotowe do rozrodu już po roku życia. Ich okres rozrodczy trwa od grudnia do marca ze względu na niesprzyjające warunki klimatyczne, w których kot żyje. Ruja samic trwa wyjątkowo krótko, bo tylko od 26 do 42 godzin. Ciąża manula trwa od 66 do 75 dni, z której na świat kotka może wydać zwykle od 4 do 6 młodych. Istnieją jednak wyjątki, kiedy miot liczy 8 kociąt. Jest to swego rodzaju zabezpieczenie przed dużą śmiertelnością kociąt. Młode uzyskują samodzielność w wieku 6 miesięcy a polują już od 4 miesiąca po urodzeniu. Dorosłe osobniki żyją na wolności do 12 lat.
Ochrona manuli
Gatunek ten jest ściśle chroniony i uznany za bliski zagrożenia od 2002 roku, dzięki Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody. Powodem ich wymierania jest przede wszystkim brak pożywienia. Szczekuszkowate w Azji Środkowej uznawano za zwierzęta przenoszące choroby, w tym dżumę, przez co są one wybijane na masową skalę. Zagrożeniem dla manuli jest także degradacja siedlisk oraz kłusownictwo spowodowane pożądanym, zjawiskowym futrem zwierzęcia, oraz przez rzekomo uzdrawiający tłuszcz.
Obecnie tylko w Mongolii można polować na Manule. Wszędzie indziej są ściśle chronione. Jednak te dzikie koty nie są zagrożone wyłącznie przez działania człowieka. Są porywane przez orły, lisy a nawet psy, z czego właśnie psowate są odpowiedzialne za największy współczynnik wymierania Manuli. Obecnie liczba przedstawicieli tego gatunku na całym świecie wynosi zaledwie 15 tys.
Aktywność
Manule polują przeważnie nocą, chowając się w gęstej trawie, bądź poprzez pilnowanie nory ofiary, wyczekując jej wyjścia. Przez większość dnia drzemią na słońcu bądź w jaskiniach i norach wykopanych przez inne zwierzęta. Same nie potrafią ich wykopać, a potrzebują ich do rozmnażania.
Nie lubią też towarzystwa, dlatego oznaczają swoje tereny moczem, odstraszającym konkurentów. Zajmowany teren przez samca manula może być nawet 5 razy większy od terenu zajmowanego przez samicę.
Ciekawostki o manulach
- Źrenice ich oczu są okrągłe, w przeciwieństwie do większości kotów, których źrenice są podłużne,
- Ich nazwa łacińska „Otocolobus manul” może być przetłumaczona na „brzydki uszatek”.
